DANA ADASI ADI NEREDEN GELİYOR

Neden Dana Adası Diyoruz
Türkiye'nin Doğu Akdeniz'deki en büyük adası olan Dana Adası neden bu isimle biliniyor? Çam ormanlarıyla kaplı, kayalık uçurumlarla çevrili bu sessiz ve sakin adaya tarih boyunca hangi isimler verildi?

DANA
Bölge halkı olsun. gelip geçenler, ziyaret etmiş olanlar olsun, kimse sorsanız buraya neden "Dana" ismi verildiğini, çoğu şu cevabı verecektir "uzaktan bakınca, yerde uzanan bir danaya benziyor o yüzden"
Haksızda sayılmazlar.. Pek çok kimse böyle sanıyor.

Denyen-Danuna - Denyenlerin-Danunalar'ın Adası
Adana, ismi binlerce yıldır hiç değişmeden günümüze kadar gelebilmiş ender kentlerdendir.. MO 13-12 yüzyıllar arasında (yaklaşık 3200 yıl önce) Mısır'a sayısız ataklar düzenleyen, Deniz Kavimleri ( Deniz Halkları ) denince en çok bilinenlerden olan Denyenler (bunların da bir parçası olduğu asıl büyük grup Danunalar) Hititlerin Adana dediği bölgeden çıkmışlardı.
Denyen; Adana'dan olan, Adana'dan çıkan.

Denyenler Akdeniz'de Kilikya'dan (Bugünkü Mersin-Tarsus-Adana kıyılarından) Kıbrıs ve Mısır'a kadar olan bütün bölgeyi (denizde) kontrol ediyorlar, deniz gücünü bu alanda koruyorlardı. İşte bu dönemde Denyenlerin adayı üs olarak kullanmış olmaları, önce Kıbrıs ve daha sonra da Mısır'a yaptıkları saldırılarda askeri (donanma) sevkiyatın en azından bir bölümünü buradan yaptıkları çok büyük bir olasılık.

(İlyada Destanında adını sıkça duyduğumuz "Danaalar" veya "Danoiler" bugünkü Yunanistan'ın güneyinde yaşarken daha sonra İyonya halklarının büyük göçüyle birlikte doğuya, önce Ege kıyılarına ve daha danaadasi.com sonra da Doğu Akdenize ulaşmışlardır. Denyenlerin bunlar olduğu yönünde bir çok güçlü görüş bulunmaktadır.)

Firavun 3. Ramses'in Deniz Halkları (Kavimleri) ile yaptığı savaşların anlatıldığı papirus yazılarında "Denyenleri kendi adalarında katlettim" denmektedir. Burada kastettiği Denyenlerin yukarıda bahsedilenler olduğu kesindir. Kendi adalarında dediği yer ise çok büyük bir ihtimalle Dana Adası ve Kıbrıs. Bunlara Rodos da dahil olabilir.

Kısaca, bugün bu adaya Dana Adası dememizin aslında 3 bin yıllık bir hikayesi var. Denyenler, Danunalar, Danaalar.. Bu halklar hem adada hem de bulunduğu coğrafyada yasamışlar, adayı kullanmışlar. Ada yine bugünkü ismiyle eşleşen destanlara, tarihi belgelere konu olmuş ve yüzyıllar içinde farklı sahipleri tarafından değişik isimlerle anılsada her daim Dana olarak bilinmiştir.

Resmi Kayıtlarda "Dana" İsmi

Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde basımı yaygınlaşan imparatorluğun resmi haritalarda da adanın isminin "Dana" olarak geçtiğini görmekteyiz. 1884 tarihli İmparatorluk haritası ve 1892 Adana Vilayetindeki yerlerin gösterildiği haritalarda ada açıkça "Dana" adıyla belirtilmiştir. Bunların yanısıra 1918 yılında yayınlanan yerel resmi kayıtlarda geçen köy ve şehir bilgilerinin aynen aktarıldığı İngiliz Askeri haritalarında buraya "Dana Adası" denilmektedir.

Haritaları yakından görmek için;
1884 Osmanlı İmp. Haritası
1892 Adana Vilayeti
1918 Ortadoğu Haritası

PITHYUSSA ( Pityoussa, Pityusse, Petrosa)
Adanın Antik Yunancadaki adı Pithyussa'dır. Bu aslında Dana Adası'nın bilinen en eski yazılı adıdır.

"Pithyussa" Kelimesinin Anlamı Nedir
Kelimenin kökü Pitýa = Çam ağacı
ussa veya oussa = Yunancada ada isimleri dişildir. (Yunancada isimler, eril, dişil ve nötr olarak üçe ayrılır). "oussa" Antik Yunancada ( Klasik Yunanca ) bu ada isimlerin dişileştiren ektir (1). 12 ve 10. yüzyıllar da özellikle Ege kıyılarından doğuya doğru oldukça önemli sayıda Yunan göçleri oldu (İyonya Yunanlıları). Bu topluluklar göçler sırasında Anadolu'nun doğu kıyılarında (Doğu Akdeniz) karşılaştıkları adalara bu dişil ekini ekleyerek isim verdiler.

Örneğin "Nagidoussa" Bozyazı Adası, "Gramvoussa" Kızkalesi.

PITUSA
Klasik Yunancadaki isminin Anadolu ve Mezopotamya'daki diğer halklar tarafından söylenişi ve yazılışı bu şekildedir. M.Ö 5. yüzyılda Kilikya üzerine büyük bir orduyla gelerek tüm bu bölgeyi hakimiyeti altına alan Babil kralı Neriglissar Silifke'nin dağlık kısmındaki yerleşim yerlerini işgal ettikten sonra ordusunu Dana Adasına sürdü ve bu çıkarma Neriglissar Kroniğinde tabletlere şu şekilde yazılmıştır (2)

"Pitusu denizin ortasında bir kara"
"ve içinde konuşlanmış altı bin muharip asker"
"{ Neriglissar} gemilerle ele geçirdi. Şehirlerini yok etti'
" ve halkını yakaladı"

Dana Adası Arkeolojik Yüzey Araştırması Sonuçları

PITYUSA
Babil istilasından yaklaşık 600 sene sonra, Barnabas'ın İşleri yazıtlarında (mektuplarında) Hristiyanlığın ilk öncülerinden, en önemli misyonerlerinden ve elçilerinden olan Aziz Barnabas'ın Pavlus ( Aziz Paul ) ile yollarını ayırdıktan sonra Kıbrısa dönerken (Silifke'nin doğusunda bulunan Susanoğlu'ndan gemiyle yola çıkıyor) fırtınadan dolayı 3 gün "Pityusa" adasında kaldığı belirtiliyor (K-3) (Tarihi kesin olmamakla birlikte MS 25-50 arasında)

PITYOUSSA
Barnabas'tan yaklaşık 300 yıl sonra (MS 3. yüzyılda) Akdeniz'de seyreden gemiler için limanların, adaların, koyların tüm detaylarıyla listelendiği, mesafelerin en ince ayrıntısına kadar verildiği Stadiasmus Maris Magni adlı Periplus'da (seyir kılavuz rehberi) Dana Adası "Pityoussa" olarak geçmektedir. (K-4). Bu eser tarihte en geniş kapsamlı ve detaylı hazırlanan ilk Akdeniz seyir kılavuzudur.

PROVENCAL ( Provençal )
Haçlı seferleri sırasında (1095 - 1291) ve sonraki yaklaşık 3 yüz yıl boyunca Doğu Akdeniz kıyılarının tamamında ve Kıbrısta savaşan, kaleler inşaa eden, yerleşimler kuran ve Akdenizi kontrolleri altına alan Hospitalier Şövalyeleri ya da St. John Şövalyeleri (Rodos Şövalyeleri ve Malta Şövalyeleri olarak da bilinirler) Malta ve Gozo Adaların'dan Rodosa, Kıbrıs'tan Filistine kadar olan geniş bir coğrafyada güçlü bir donanmaya sahip oldular.

Avrupa'nın değişik bölgelerinden gelerek danaadasi.com aynı amaç için birliktelik kuran bu şövalyelerin sayısı çoğalınca geldikleri yerlere ve konuştukları dillere göre 8 gruba ayrıldılar. Bunlardan birisi de Fransa'nın güneydoğusundaki Provence bölgesinden gelen şövalyelerin oluşturduğu Provence Dili (grubu) idi. Bu şövalyeler özellikle Kıbrıs'ta çok güçlüydüler ve Anadolu ile Kıbrıs arasındaki ticareti de kontrol ediyorlardı. Kilikya bölgesinin Ermeni Kralı I. Levon düşmanlarına (Selçuklular) karşı krallığının korunması için bu şövalyeler ile anlaştı ve 1210 yılında Silifke kalesini elleriyle teslim ettikten sonra ve bütün bu çevrede hakimiyet kurmalarına izin verdi.

Dana Adası ve bugünkü Ovacık Yarımadası bu şövalyeler için çok önemli stratejik noktalardı. Kral Leo ile resmi olarak da anlaşınca bu sayede ada da tamamen kontrollerine geçmiş oldu ve kendi adları olan Provençal ( Provencal ) Adası ismini verdiler. Bu tarihlerden itibaren 1800'lerin sonuna kadar ada bu isimle bilindi.

USKOVİ PORVİN SALO
Piri Reis Akdeniz sahillerini çizdiği haritasında adanın ismini bu şekilde veriyor. Sadece bu konu üzerine detaylı bir şekilde yaptığımız çalışmamız için buraya bakınız: Piri Reis Haritalarında ve Kitab-ı Bahriye'de Dana Adası

MANAVAT
1811 Yılında dönemin en ünlü İngiliz denizcilerinden Kaptan Amiral Sir Francis Beaufort Britanya hükümeti tarafından Anadolu'nun Akdeniz kıyılarını ( Karamanya ) haritalamakla görevlendirildi. Yaklaşık bir sene boyunca Antalyadan Adanaya kadar olan tüm kıyı şeridini en ince detaylarına kadar inceleyen, arkeolojik gözlemler yapan, yerleşim yerlerinin bütün özelliklerini anlatan ve son derece değerli haritalar çıkaran Beaufort Dana Adası'nın ismini Manavat ve Provençal olarak gösterir.

Manavat adının yerli halk tarafından kullanıldığını fakat Türk ve Yunan denizciler arasında adaya Provençal dendiğini de ayrıca belirtmektedir (K-6)

Manavat isminin nereden geldiği ve ne anlama geldiği tam olarak bilinmiyor. Sevan Nişanyan Manavat isminin kökünün Yunanca "sığlık" anlamına gelen anávatha sözcüğünden geldiğini söylüyor. Fakat bu anlam adayı hiç bir şekilde tarif etmediği gibi, ada çevresinde herhangi bir yer için de kullanılmıyor. Ayrıca Akdeniz tarihi ile ilgili çalışmalar yapan birçok bilim insanı da bu görüşte değil. Kelimenin Türkçe olabileceğini düşünüyorlar fakat Manavat Türkçe ne demek, onu da kimse bilmiyor. Söylenişi Manavgat - Manaugat - Manavugat da olabilir ve Beaufort bu şekilde duyduğunu Manavat diye yazmış ihtimali üzerinde durduğumuzda da, yine bir anlam çıkmıyor.

Aslında ilginç olan şu; bu ismi Kaptan Beaufort'tan başka dile getiren de yok.

Okuyucuya Not: Dana Adası isminin nereden geldiğini anlatan bu yazı bir ilktir. Bugüne kadar buna benzer herhangi bir yazılı veya görsel bir yapım/kaynak ne internette, ne bir kitapta ne de bir belgeselde bulunmamaktadır. O yüzden bu sayfadaki yazıları lütfen öncelikle bizi haberdar etmeden kopyalayıp paylaşmayın. Aşağıdaki iletişim kutusunu kullanarak nerede yayınlamak istediğinizi belirtin ki biz de sizlerin çalışmalarından haberdar olalım. Ayrıca lütfen ama lütfen bu sayfaya kaynak gösterip link vermeyi unutmayın.

KAYNAKLAR (İngilizce)
1- Klasik Yunanca'da -oussa- Ekinin kullanımı ve isimleri oluşturması ile ilgili ayrıntılı bir çalışma; Juan Luis García-Alonso, Ancient Greek Names in -oussa in the West of the Mediterranean
2- Neriglissar Kronikleri (Chronicles ABC 6)
3 - Barnabas'ın İşleri, The Acts of Barnabus
4 - Büyük Denizin (Akdeniz) Periplus'ı, Stadiasmus Maris Magni
6 - Beaufort, Karamanya, Karamania Brief description of the south coast of Asia-Minor and of the remains of antiquity

7 - Danaadasi.com. Dana Island

TEŞEKKÜRLER
Değerli Zamanlarını Ayırıp Bilgilerini Paylaşan;
Doç. Dr. Nihal Tüner Önen ( Akdeniz Üniversitesi. Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü )
Prof. İdris Bostan ( İstanbul Üniversitesi, Tarih )
Hermine Sayan ( Hrant Dink Vakfı )

Yusuf Kula ( Seyyah, Taşeli Yöresi Gezi Rehberi )

ve Akademisyen Özge Acar'a ( İstanbul Üniversitesi, Eski Yunan Dili ve Edebiyatı ) sonsuz teşekkürler.

DANA ADASI - DANA ISLAND